Πλαγίαυλος

Πλαγίαυλο μπορούμε γενικά να ορίσουμε ένα σωληνοειδές πνευστό όργανο που παράγει ήχο καθώς ένα ρεύμα αέρα διέρχεται από ένα άνοιγμα (οπή, εγκοπή) του οργάνου. Σε αυτό το γενικό όρο εντάσσονται πάρα πολλά πνευστά όργανα που παράγουν ήχο χωρίς γλωττίδα (λεπτό φύλλο καλαμιού) από διάφορες εποχές και πολιτισμούς. Στην αρχαία Ελλάδα το φλάουτο ήταν γνωστό ως «πλαγίαυλος» και ήταν συγγενές με τη «σύριγξ» και τον «αυλό».
  Η σύριγξ, όνομα παρμένο από το την ομώνυμη νύμφη, διακρινόταν σε δυο βασικά είδη : τη μονοκάλαμο που ήταν ένας κενός καλαμένιος σωλήνας με οπές ανοιχτός στο επάνω άκρο και την πολυκάλαμο που ήταν πολλά καλάμια χωρίς οπές δεμένα στη σειρά μεταξύ τους από το πιο μεγάλο ώς το πιο μικρό. Με αυτό το όργανο είναι συνδεδεμένη η μυθική θεότητα του Πανός.
    Στην οικογένεια του αυλού ανήκει ο μόναυλος και ο δίαυλος που βλέπουμε στις παραστάσεις των αρχαιοελληνικών αγγείων. Το όργανο αυτό παιζόταν ευθεία όπως τα περισσότερα σημερινά ξύλινα πνευστά που έχουν γλωττίδα. Πλαγίαυλος ονομαζόταν ο αυλός που παιζόταν πλάγια και όπως ο μόναυλος και ο δίαυλος, παιζόταν και αυτός με γλωττίδα. Πρόσφατες ανακαλύψεις ωστόσο αποκάλυψαν την ύπαρξη πλαγιαύλου των ελληνιστικών χρόνων (Πλαγίαυλος Κοίλης, Βοιωτία) ο οποίος παιζόταν πλάγια χωρίς γλωττίδα. Την ίδια ονομασία (πλαγίαυλος) χρησιμοποιούμε και σήμερα για το φλάουτο αφού είναι το μόνο από τα ξύλινα πνευστά που παίζεται πλάγια.
   Το φλάουτο είναι επίσης το μόνο ξύλινο πνευστό του οποίου το υλικό μπορεί να μην είναι από ξύλο. Στη διάρκεια της ιστορίας του, από τους ελληνιστικούς χρόνους μέχρι σήμερα, το όργανο ίσως είναι το μόνο που γνώρισε τόσες αλλαγές στη φύση της κατασκευής του χωρίς όμως να χάσει τον θεμελιώδη τρόπο παραγωγής του ήχου του. Έτσι ξεκινώντας από το ξύλο και περνώντας τον 18ο αι. απ' όλα τα είδη του, έφτασε τον 19ο αι. να κατασκευάζεται από ελεφαντόδοντο, γυαλί μέχρι και πορσελάνη! Η πιο στέρεη αξιόπιστη και καταλληλότερη όμως ύλη κατέληξε να είναι η μεταλλική. Σήμερα φλάουτα κατασκευάζονται από ασήμι, χρυσό αλλά και ξύλο. Το φλάουτο παράγει ήχο καθώς το ρεύμα αέρα από τα χείλη διέρχεται κάθετα την οπή του επιστομίου που το χωρίζει σε δυο μικρότερα ρεύματα. Το ένα εισέρχεται στο σωλήνα και το άλλο φεύγει έξω από αυτόν. Ο αέρας που χρειάζεται για να ηχήσει ένα φλάουτο με πλήρη ένταση δεν διαφέρει από αυτόν που χρησιμοποιούμε για την ίδια μας τη φωνή.